غلام‌احمد پرویزپرویز، غلام احمد، پژوهشگر، نویسنده و مفسر نوگرای پاکستانی می‌باشد. فهرست مندرجات۲ - تحصیلات ابتدائی ۳ - آشنائی با اقبال لاهوری ۴ - آغاز دوران سیاسی پرویز ۴.۱ - تاسیس پاکستان ۵ - وفات ۶ - آشنائی با تصوف ۶.۱ - اعتقاد در مورد کرامات ۷ - دیدگاه پرویز در مورد اسلام ۸ - تاثیر از علماء ۹ - دیدگاه پرویز در مورد قرآن ۱۰ - دیدگاه پرویز در مورد حدیث پیامبر ۱۱ - انتقاد از پرویز ۱۲ - طرفداران عقائد پرویز ۱۳ - مهارت ۱۴ - تالیفات ۱۴.۱ - معروف‌ترین کتاب ۱۴.۲ - آثار دیگر ۱۵ - فهرست منابع ۱۶ - پانویس ۱۷ - منبع ۱ - ولادت پرویزدر ۱۲۸۲ش /۱۹۰۳ در بَتاله چشم به جهان گشود. ۲ - تحصیلات ابتدائیقرآن و متون اصلی اسلامی را نزد پدربزرگ خود خواند و تحصیلات خود را در دبیرستان نیز به پایان رساند. ۳ - آشنائی با اقبال لاهوریدر ۱۳۰۱ش/ ۱۹۲۲ به لاهور مسافرت کرد و با علامه محمد اقبال لاهوری (متوفی ۱۳۱۶ش /۱۹۳۷) آشنا شد. اقبال وی را به دانشمند دیگری به نام حافظ‌اسلم جیراجپوری (متوفی ۱۳۳۴ش /۱۹۵۵) معرفی کرد. این دو شخصیت تأثیر بسزایی بر پرویز داشتند. ۴ - آغاز دوران سیاسی پرویزاو در ۱۳۰۶ ش/ ۱۹۲۷ به دیوان عالی دولت هند پیوست. در ۱۳۱۳ش /۱۹۳۴ از دانشگاه پنجاب لیسانس گرفت. وی در ۱۳۱۷ ش/ ۱۹۳۸ مجله طلوع اسلام را منتشر کرد؛ مشی سیاسی و دینی این مجله نه تنها مخالفت انگلیسی‌ها و هندوها را برانگیخت، بلکه گروه‌هایی چون جمعیت‌العلماء و احرار‌اسلام هم با آن مخالفت کردند. [۱]
محمد عمر دراز، دولت پرویز، ج۱، ص۲۲۲ـ۲۲۴، لاهور ۱۹۹۲.
پرویز در ۱۳۱۶ـ۱۳۱۷ ش/ ۱۹۳۷ـ ۱۹۳۸ مشاور محمدعلی جناح (متوفی ۱۳۲۷ ش/ ۱۹۴۸) بود و در نهضت استقلال پاکستان تلاش‌های زیادی کرد. برای تقدیر از زحماتش نشان طلایی نهضت پاکستان به وی اهدا شد. [۲]
تحریک پاکستان گولدمیدل، پاکستان (بی تا)، ج۱، ص۳۴.
۴.۱ - تاسیس پاکستانبا تأسیس پاکستان در ۱۳۲۶ ش/ ۱۹۴۷ وی کار خود را با سمت دبیر دوم در دیوان عالی آن کشور ادامه داد، ولی در ۱۳۳۴ ش/ ۱۹۵۵ استعفا کرد و تمام وقت خود را برای پژوهش در قرآن گذاشت. در ۱۳۳۵ش /۱۹۵۶ عضو کمیسیون حقوقی شد که آیین‌نامه ۱۹۵۶ پاکستان را تشکیل داد. او همچنین کانون آموزش قرآن و مرکز پژوهش‌های قرآنی را تأسیس کرد و تا اواخر عمر (مهر ۱۳۶۳/ اکتبر ۱۹۸۴) در آن‌جا دروس هفتگی تفسیر قرآن می‌گفت. ۵ - وفاتوی در اسفند ۱۳۶۴/ فوریه ۱۹۸۶ چشم از جهان فرو بست. [۳]
محمد عمر دراز، دولت پرویز، ج۱، ص۲۲۲ـ۲۲۴، لاهور ۱۹۹۲.
۶ - آشنائی با تصوفپیشینه مذهبی خانواده پرویز به او کمک کرد تا با تصوف نظری و عملی از نزدیک آشنا شود. پدربزرگ او، مولوی رحیم‌بخش، روحانی و صوفی برجسته‌ای بود که به وحدت وجود اعتقاد داشت و عرفای هندو، به دلیل اشتراک در این عقیده، به خانه ایشان رفت و آمد می‌کردند و به گفتگو می‌پرداختند. پرویز از هر دو گروه، مسلمان و هندو، کرامات و امور خارق‌العاده مشاهده می‌کرد و این سؤال به طور جدی برای او پیش آمده بود که اگر ثمره توحید و شرک یکی است، پس چگونه اسلام تنها دین حقیقی خداوند است. ۶.۱ - اعتقاد در مورد کراماتاو در آغاز جوانی از راه تصوف اسلامی، کراماتی به دست آورد و بعداً زیر نظر غیرمسلمانان هم تمریناتی انجام داد و موفق به کسب کراماتی دیگر شد. سپس به جای این‌که به کثرت‌گرایی دینی روی آورد، معتقد شد که این کرامات ربطی به دین ندارد و تنها نتیجه یک نوع ارتکاز است. مطالعات او در روان‌شناسی و بویژه در هیپنوتیسم در رسیدن به این عقیده به او کمک کرد. او کشف و شهود و حجیت آن را هم مورد نقد قرار داد. [۴]
غلام احمد پرویز، تصوف کی حقیقت، ج۱، صع ـ ۶، لاهور ۱۹۹۶.
۷ - دیدگاه پرویز در مورد اسلامپرویز دین اسلام را یک نظام اجتماعی می‌دید که نیروهای فطرت را مسخر می‌کند و برای رشد بشر به کار می‌اندازد. [۵]
غلام احمد پرویز، تصوف کی حقیقت، ج۱، صن، لاهور ۱۹۹۶.
به نظر وی، فقهای سنّتی، اسلام اصیل و بی‌پیرایه را تضعیف کرده و آن را در وضعیتی بی‌ثبات یا مخاطره‌آمیز قرار داده‌اند. او شکل رایج اسلام را مذهب می‌خواند و آن را تحریف دین و نتیجه یک توطئه عجمی می‌دانست. [۶]
غلام احمد پرویز، شاهکار رسالت، ج۱، ص۵۳۰، لاهور ۱۹۹۸.
۸ - تاثیر از علماءپرویز در برخی آرای تفسیری از سرسیداحمدخان (متوفی ۱۱۷۷/۱۷۹۸) [۷]
عزیز احمد، ص ۳۳۱
و در نگرش به تاریخ و حدیث از حافظ اسلم جیراجپوری متأثر بود. [۸]
عبدالرحمان گیلانی، آئینه پرویزیت، ج۱، ص۱۰۹، لاهور: مکتبة السلام، (بی تا).
۹ - دیدگاه پرویز در مورد قرآنبه عقیده او، تنها قرآن کریم پیام الهی برای هدایت بشر است که در هر زمان و مکان حکم آن نافذ است و خداوند آن را برای همیشه حفظ کرده است. جایی که قرآن به احکام کلی پرداخته و جزئیات را ذکر نمی‌کند از سر بی توجهی نیست، بلکه امت باید همراه با حکومت اسلامی این جزئیات را مشخص کند و مشخص کردن آن‌ها با حدیث درست نیست، زیرا احادیث پیامبر همتای قرآن نیست و حجیت فرازمانی ندارد. ۱۰ - دیدگاه پرویز در مورد حدیث پیامبراگر حدیث پیامبر در هر زمان مانند قرآن حجیت داشت، می بایست خداوند آن را هم حفظ می‌کرد و پیامبر هم مجموعه مستند آن را به امت می‌سپرد. [۹]
غلام احمد پرویز، مقام حدیث، ج۱، ص۲۱۶ـ۲۲۱، لاهور ۱۹۹۲.
۱۱ - انتقاد از پرویزاظهار عقاید پرویز واکنش گسترده‌ای داشت به طوری که ده‌ها کتاب بر ضد او نگاشته شد. او را منکر حدیث خواندند (برای نقد افکار پرویز گیلانی) و یک هزار تن از علما حکم ارتداد او را امضا کردند [۱۰]
عزیز احمد، ص ۳۳۱
.۱۲ - طرفداران عقائد پرویزاز سوی دیگر عقاید او توجه مثبت عده‌ای را هم جلب کرد. پیروان افکار او مجله طلوع اسلام را ماهیانه چاپ می‌کنند و در بیش از ده شهر پاکستان و چندین کشور خارجی هر ماه جلساتی برای بحث در آموزه‌های قرآنی وی برگزار می‌کنند. ۱۳ - مهارتپرویز هم سخنوری ورزیده بود، هم نویسنده‌ای پر کار. ۱۴ - تالیفاتاو بیش از چهل کتاب به اردو و انگلیسی نگاشته است. ۱۴.۱ - معروف‌ترین کتابمعروفترین کتاب او لغات‌القرآن است که در آن ابتدا با توجه به کتاب‌های لغت ، لفظ را معنی می‌کند، سپس نوع استفاده آن را در قرآن طبق فرض و اجتهاد خود توضیح می‌دهد. [۱۱]
فکر و نظر (اردو)، ج ۳۶، ج۱، ص۳۳۶، ش ۳ـ۴ (ژوئن ۱۹۹۹).
او خود این کتاب را دایرة‌المعارف قرآن خوانده است و معتقد است که قرآن را نمی‌توان ترجمه لفظی کرد و بر همین اساس در کتاب دیگر خود، مفهوم‌القرآن، ترجمه تفسیری انجام می‌دهد. مطالب‌الفرقان آخرین کتابی است که پرویز در آن به تفسیر قرآن پرداخته است. در کتاب تبویب‌القرآن هم آیات قرآن را زیر حدوداً ۴۰۰، ۲ موضوع فصل‌بندی کرده است. ۱۴.۲ - آثار دیگردیگر آثار پرویز عبارت‌اند از: انسان نی کیا سوچا (انسان چه اندیشید؟)، درباره سیر اندیشه بشر از افلاطون تا عصر حاضر و نیاز بشر به وحی . اسلام کیاهی (اسلام چیست؟). نظام ربوبیّت، در نقد نظام‌های اقتصادی شرق و غرب و ارائه نظام اقتصادی قرآن. تصوف کی حقیقت (حقیقت تصوف)، در نقد صوفی‌گری و حجیت کشف و شهود. مقام حدیث، در نفی اتهام انکار حدیث از خود و شرح موضع واقعی خویش. من و یزدان. ابلیس و آدم. جوی نور. برق طور. شعله مستور. معراجانسانیت. مذاهب عالم کی آسمانی کتابین (کتب آسمانی مذاهب عالم). کتاب‌التقدیر. جهان فردا. شاهکار رسالت. قرآنی قوانین (قوانین قرآنی). ختم نبوت اور تحریک احمدیت (ختم نبوت و نهضت احمدیت). اسباب زوال امت. جهاد. اسلامی معاشرت (معاشرت اسلامی). قضاوت های قرآنی. پرویز کتاب‌هایی هم به انگلیسی نگاشته است، از جمله اسلام: تحدی به مذهب و تفسیر قرآن کریم. ۱۵ - فهرست منابع(۱) عزیز احمد، بر صغیر مین اسلامی جدیدیت، ترجمه جمیل جالبی، لاهور ۱۹۹۷. (۲) غلام احمد پرویز، تصوف کی حقیقت، لاهور ۱۹۹۶. (۳) غلام احمد پرویز، شاهکار رسالت، لاهور ۱۹۹۸. (۴) غلام احمد پرویز، مقام حدیث، لاهور ۱۹۹۲. (۵) تحریک پاکستان گولدمیدل، پاکستان (بی تا). (۶) محمد عمر دراز، دولت پرویز، لاهور ۱۹۹۲. (۷) فکر و نظر (اردو)، ج ۳۶، ش ۳ـ۴ (ژوئن ۱۹۹۹). (۸) عبدالرحمان گیلانی، آئینه پرویزیت، لاهور: مکتبة السلام، (بی تا). ۱۶ - پانویس
۱۷ - منبعدانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، برگرفته از مقاله «پرویز»، شماره۲۷۳۲. |